خَلخال، یکی از شهرهای استان اردبیل است. این شهر مرکز شهرستان خلخال است.

زبان مردم بخش مرکزی و عمده روستاهای این شهرستان ترکی آذربایجانی می‌باشد. در برخی از روستاها و بخش‌ها، زبان‌های تاتی، تالشی، و کردی نیز رواج دارد.

شهر خلخال در ۴۸ درجه و ۳۱ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۷ درجه و ۳۷ دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۸۴۳ متر از سطح دریا واقع شده‌است. خلخال در جنوب شرقی استان اردبیل واقع شده‌است و رودهای هروآباد و آپارچای در آن جریان دارند. خلخال منطقه‌ای کوهستانی با آب و هوای معتدل و نسبتا سرد می‌باشد. کوهستان جنگلی و بلند طالش در خاور خلخال از شمال به جنوب در حکم سدی میان دریای خزر و استان گیلان و آذربایجان شرقی است که باران خزری در دامنه شرقی آن ریزش کرده و جنگل‌های طالش را بوجود آورده‌است.

در شهرستان خلخال هم چون سایر شهرستان‌های استان اردبیل هنرهای دستی از رواج و قدمت زیادی برخوردار است که بیش تر این صنایع توسط دستان هنرمند زنان و دختران محلی انجام می‌گیرد. مردم شهرستان خلخال به مهمان نوازی شهره‌اند. مردم آن دلیر و شجاع بوده و دارای مذهب شیعه و دین اسلام هستند.

برابر با سرشماری سال ۱۳۷۵ شهرستان خلخال ۱۳۷۹۹۲ نفر جمعیت داشت. شغل اصلی مردم این منطقه کشاورزی، دامداری و پرورش زنبور عسل است.

موقعیت و مشخصات

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

برخی از نویسندگان نام خلخال را با نام شهر قدیم خلخال واقع در ناحیه اوتی در ماورای قفقاز که در منابع ارمنی میان قرن دوم و پنجم میلادی به عنوان اقامتگاه زمستانی شاهان ارمنستان و سپس آلبانی (آران) آمده‌است مرتبط می دانند، ناحیه اوتی بر ساحل راست رود کورا در حدود گنجه و شمکور کنونی واقع بوده‌است. مرکز ناحیه‌ای که بعدها به نام خلخال معروف شد در سابق فیروز آباد بود و چون ویران شد خلخال به جای آن بر پا شد.

خلخال از شهرهای قدیمی و تاریخی آذربایجان است. در کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی سده‌های دوم و سوم هجری، مورخان و جغرافی دانان از جمله در کتاب«حدود العالم من المشرق الی مغرب» درباره خلخال چنین نوشته‌اند:«خلخال از شهرهای کوچک و از توابع آذربایجان بوده، محصول عمده آن گندم و جو بوده‌است و پلاس و گلیم و لباس پشمی و کرکی در آن بافند….» در معجم البلدان که اواخر سده ششم هجری نوشته شده آمده‌است:«خلخال شهری است در مشرق آذربایجان و نزدیک گیلان و مزارع و آبادی آن بیش تر در وسط کوه‌های بلند قرار دارد از آن جا تا شهر قزوین هفت روز و تا اردبیل دو روز راه‌است و در این ولایت قلاعی بلند قرار دارد که مردمان آن هنگام حمله مغول به آنجا عزیمت نموده‌اند» در«نزهه القلوب» که حمدلله مستوفی در اوایل سده هشتم هجری نوشته، درباره این شهر چنین آمده‌است:«خلخال شهر وسط بوده و اکنون دیهی است کما بیش صد موضع و به چهار ناحیه تقسیم می‌شود: خانندبیل، سنجبد، انجیل آباد و هشتچین

زبان

در شهرستان خلخال گویش‌های متعددی وجود دارد از آن جمله می توان به گوبش‌های ذیل اشاره نمود:

- گویش ترکی آذری در خود شهر و اکثر روستای خلخال.

- گویش کردی در بخش مرکزی در دهستان لنبر و روستاهای اطراف.

- گویش تاتی که نزدیک به گویش تالشی است که یکی از گویش‌های منحصر به فرد و باستانی می‌باشد که به صورت خالص در روستای لرد وروستاهای اطراف و شهر کلور در بخش شاهرود خلخال رواج دارد.

- گویش تالشی که در بخشی از روستاهای مرزی در منطقه شاهرود رواج دارد.

هنرهای دستی

از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، گلیم بافی، پلاس، لباس‌های پشمی و کرکی و بافت مسند اشاره نمود. متاسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری (پرورش کرم ابریشم) بافت جاجیم‌های ابریشمی نیز متروک شد و حالا در هر کجا جاجیم‌های خلخال پیدا شود باید آن را جزو اشیای عتیقه محسوب نمود. شال پشمی خلخال که قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهیه می شود از صادرات مهم خلخال بوده که آن هم فعلا کاهش یافته‌است. بافت گلیم و مسند نیز در خلخال رواج دارد. در این منطقه گاه مسندهای بسیار نفیس دیده می شود که هنرمندان خلخالی آن را به صورت برجسته می بافند.

جاذبه‌های طبیعی

• آبشارآق بلاغ(سیبیه خانی) در روستای لرد بزرگترین روستای خلخال
• کوه آق داغ در نزدیکی دهستان بزرگ برندق قرار دارد.
• رودخانه قزل اوزن نیز از کنار روستای نیمه ائیل جاریست.
• چشمه آب سرد میرعادل (یا به زبان ساکنین محلی بیلدیر) که در روستای اندبیل واقع شده‌است.
• گردنه‌های مسیر خلخال - اسالم
• چشمه آب سرد ازناو که در روستای خوجین واقع شده‌است.
• آبشار نره گر
• بوزلی کوهیل
• مسیر قدیم خلخال - گیلان
• از جمله ییلاق‌های معرف خلخال ییلاقی بنام سردول که در روستای وهرآورد قرار دارد و ییلاق تابستانی طایفه‌های گوناگون از ایل شاهسون از چندین دهات اطراف و حتا از تالش گیلان است.
• طبیعت زیبای روستای آلهاشم
• فنا رود در روستای خوجین
• حاجت بولاغی(ائلر باغی)
• آبگرم روستای گرمخانه
• آبشار قاراگوش قیه سی واقع در روستای کلی
• روستای کلی، یکی از روستاهای تاریخی و بسیار زیباست که سر شاخه‌های رود قزل اوزن از این روستا عبور می‌کند. این روستا به لحاظ معماری خانه‌هایش بسیار شبیه به ماسوله بوده و از آب و هوای بسیار مطلوبی در تابستان برخوردار است. باغات میوه این روستا نیز از جاذبه‌های گردشگری آن بوده و پیشه مردمانش کشاورزی و بافندگی است. قوم جولایی از کهن ترین ساکنین این روستا می‌باشند. چشمه گیرخ بلاغ (چهل چشمه) از زیباترین مناظر طبیعی این روستاست.

اقلیم و آب و هوا

شهرستان خلخال یک منطقه کوهستانی است که ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب کاهش می‌یابد رشته کوههای تالش درشرق آن از شمال به جنوب کشیده شده‌است که مانند سدی میان دریای مازندران و استان گیلان و آذربایجان قرار گرفته‌است به طوریکه بر خلاف دامنه‌های شرق در دامنه‌های غربی آن در منطقه خلخال به جهت کاهش باران و خشکی هوا پوشش گیاهی انبوه و چشمگیری دیده نمی‌شود در این شهرستان رود مهم قزل‌اوزن و شاخه‌های آن مانند شاهرود آرپاچای و شنگ‌آباد به طرف جنوب جریان داشته و سرانجام به دریای مازندران می‌ریزد این منطقه از لحاظ آب وهوا دارای تابستانهای معتدل و رمستانهای سرد است به لحاظ موقعیت‌های جغرافیایی و شرایط کوهستانی این منطقه دارای جالبترین منابع آب‌های گرم معدنی است که مهم‌ترین آنها آب گرم معدنی گیوی سویی در بخش سنجد در فاصله شهرهای گیوی و خلخال می‌باشد مقدار بارندگی سالانه ثبت شده در ایستگاه‌ها در سال ۱۳۷۹ حدود ۸ /۳۱۲ میلیمتر بوده‌است که نسبت به سال پیش از آن در حدود ۱۰ درصد نشان می‌دهد. شهر خلخال دارای سه رود جاری به نام‌های نورعلی چایی، قز باخان و هرو چایی که از داخل شهر می‌گذرند می باشد.

صنایع و معادن

مهم ترین صنایع شهرستان خلخال را صنایع دستی تشکیل می‌دهند. شهرستان خلخال یکی از مراکز مهم صنایع دستی استان اردبیل و نیز کل کشور محسوب می‌شود. انواع جاجیم، گلیم، اشیای منبت کاری شده و صنایع چوبی از عمده ترین صنایع دستی این شهرستان است. جاجیم بافی در اکثر روستاهای ایران به ویژه اغلب روستاهای آذربایجان مرسوم است و در هر منطقه دارای ویژگی‌های خاص می‌باشد در شهرستان خلخال جاجیم دارای ویژگی‌های خاص می باشد. در گذشته جاجیم مناسب ترین چیزی بود که مردم منطقه روی کرسی می‌انداختند که در این میان جاجیم چیچکلمه ‎CHICHAK‎‎LAMEH‎ با ترکیبی از رنگ‌های متنوع و نقوش لوزی داخل الوان راه راه آن در ده و شهر از همه مشهور بود با متروک شدن کرسی زغالی بافت و مصرف جاجیم در شهرها و حتی در‎ ‎شهرستان‌های دور و نزدیک نیز به فراموشی می‌رفت ولی روستاییان طبق عادت قدیمی مناسب ترین روانداز کرسی زمستانی را رها نساخته‌اند.

کشاورزی و دامداری

به طورکلی خلخال از مناطق کشاورزی، باغ داری و دام پروری استان اردبیل است و محصولات عمده اش گندم، جو و حبوبات، برنج، گردو، سیب، گلابی، انگور و پنبه‌است. خلخال به لحاظ داشتن مراتع نسبتا خوب از دامداری پیشرفته‌ای برخوردار است و انواع فرآورده‌های شیری از قبیل: خامه، ماست، کره و پنیر و... هم چنین پشم، پوست و عسل از عمده ترین تولیدات دامی این منطقه به شمار می‌آیند.

محله‌های قدیمی شهر

• آشاقی‌کوچه
• قاضی‌لر
• یوخاری‌کوچه
• قلعه‌باشی
• روشن‌محله
• بازار
• حمزه آباد
• پوچ دیبی
• خرابه حصار
• ائیشنه کوچه
• چول دره
• گونئی

مکان‌های مذهبی

• امام زاده سید دانیال
• امام زاده قاضیلر
• امام زاده پیر سلیمان(زنجیرلی امامزادا)
• امام زاده روستای کالار
• مقبره سید محمد آقا
• امامزادگان الهاشم(روستای الشما)
• امام زادگان روستای خوجین

نظرات شما عزیزان:

وبسایت خلخالم

ساعت9:44---26 خرداد 1392

[وب سایت] - [ایمیل]

با سلام وبلاگ جالبی دارید ما نیز یک سایتی به عنوان خلخالم ساختیم اگر دوست داشتید و اجاذه بدهید موضوعات شما را در خلخالم گذاشته , lkfu vh fi khl alh fckdl
khalkhalm.ir
amir_elmira@yahoo.com

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: